Mezalians czyli o związkach za nieodpowiednie w Polsce szlacheckiej uważanych.

Rodzice bronili córkom lub synom brania ślubu z osobą niższego stanu, uważając to za hańbę dla rodu. Bracia szlachcica sanockiego, po jego małżeństwie z dziewczyną z "ludu" tymi słowami wyrazili swój sprzeciw: "tedy przeciw nierządnemu małżeństwu protestują i oświadczają, że żadnego z tej nieszlachetnicy spłodzonego za poczciwego nie przyznawają".

Chłopka i dziedzic

Zdarzały się związki dziedziców z chłopkami, czy córek właścicieli ziemskich z chłopami, ale głównie wśród drobnej szlachty. Chęć wzbogacenia się i zdobycia tytułu szlacheckiego, dawały bowiem często górę nad przestrzeganiem zasady "nierówności stanu". Kobiety często wykorzystywały swój urok i spryt, by zdobyć względy "panicza" i "wejść do wyższych sfer".

"Pojmie z pieniędzmi mieszczkę,

pojmie babę młody,

grzeczny i rodowity szlachcic"

Pisał o tych związkach w satyrze polski poeta okresu baroku Wacław Potocki.

W Polsce szlacheckiej przestrzegano też zasady, aby wdowcy nie żenili się z siostrami swoich zmarłych żon. Tak związek Zygmunta III z siostrą swej pierwszej żony, był przyjęty nieprzychylnie.

"Incestum twój( ) do nas przyprowadzasz( )

Wejrzyż, królu, z ta miła swoją Rakuszanką,

Spłodzisz z nią dziatki( )żałosne( )

I to królu będzie sąd z tobą sprawiedliwy".

Związek ten nazwano incestum – nieczystym i grzesznym.

O małżeństwie króla Jana Kazimierza (syna Zygmunta III) z wdową po swym bracie pisze Potocki:

"Ojciec jedną po drugiej dwie miał siostrze, a ci

Jedną Ludwikę żoną dwu rodzonych braci.

Nie bierz siostry po siostrze, nie bierz żony bratni.

I króle niech słuchają, nie tylko prywatni".

Im więc wyższe i zamożniejsze stany, tym surowiej przestrzegano zasad związków w obrębie jednej grupy społecznej.

Najsłynniejszym mezaliansem w literaturze polskiej, parą odrzuconą przez środowisko arystokracji był związek ordynata Michorowskiego z guwernantką Stefcią Rudecką w "Trędowatej" Mniszkówny. Dziewczyna była przyjęta przez rodzinę ordynata i towarzystwo wyższych sfer ziemiaństwa jako osoba gorsza, nieodpowiednia, "trędowata".

Przysłowia:

"Posag wdzięków pannie dodaje"

"Posagu teraz pytają, a o cnoty mało dbają"

"Bez wianka /wiana/ panna, bez śniegu sanna nic nie warta"

Napisano na podstawie:

1. Jan Stanisław Bystroń "Dzieje obyczajów w dawnej Polsce wiek XVI-XVIII", wydanie trzecie Państwowy Instytut Wydawniczy tom drugi

3. Zespół Redakcyjny pod kierunkiem Juliana Krzyżanowskiego, "Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich", Państwowy Instytut Wydawniczy Warszawa 1972r., tom trzeci