Jak wywróżyć sobie męża czyli o dawnych i dawniejszych zwyczajach andrzejkowych.

Ważną częścią wieczoru andrzejkowego były wróżby dotyczące głównie zamążpójścia, ponieważ Andrzej z greckiego aner, andros znaczył mąż. Dziewczęta ścieląc wieczorem łóżko potrząsały pierzyną mówiąc:

"Pierzyneczko trzęsę cię, święty Jędrzeju proszę cie,

Racz mi też ty objawić, z kim będę wiek prawic."

Sny w tę noc miały się spełniać. Jeśli więc panna ujrzała chłopca, to on miał być jej oblubieńcem. Innym zwyczajem było wyrywanie kupki słomek ze słomianego dachu. Jeśli są one do pary – przepowiadają młodzieńca na męża, jeśli nie – zostanie nim wdowiec. Praktykowano też zwyczaj z trzewikami. Dziewczyna rzucała za siebie bucik, jeśli upadł końcem, a nie napiętkiem w stronę drzwi, wróżba była dla dziewczyny pomyślna. Podobnie rzucano ostrużyny z jabłek, z ich ułożenia odczytywano pierwszą literę imienia lub nazwiska przyszłego męża.

Lanie wosku najbardziej popularne

Najbardziej znanym było oczywiście lanie wosku (dawniej również ołowiu). Stopiony wosk nabierano na łyżkę i przez otwór w kluczu przelewano do miednicy z zimną wodą. Z kształtu zastygłej bryłki wróżono przyszłość. Figurki przypominające kota, psa lub dziecko były symbolem staropanieństwa lub poważnych kłopotów w drodze do zamążpójścia. Ptak lub postać mężczyzny oznaczały powodzenie panienki u chłopców. Jeśli odlew natomiast podobny był do kwiatu – dziewczynę czekało „cudowne życie", a kształt gniazdka wróżył szybkie wesele. Kawalerowie byli przekonani, że ten któremu odleje się najładniejszy kwiat, będzie miał najurodziwszą narzeczoną. Z kształtu wylanego wosku można też wnioskować o zawodzie przyszłego męża, np. gwóźdź -  oznaczał kowala.

Do popularnych praktyk andrzejkowych należały również:

• zdejmowanie przez dziewczęta lewych butów i ustawianie ich na przemian kierując w stronę drzwi; ta bowiem, której trzewik pierwszy przekroczył próg jako pierwszy stanie na ślubnym kobiercu;
   
• ustawianie na stole trzech talerzy, pod które wkładano: obrączkę, lalkę i różaniec. Gdy panna wylosowała obrączkę , miała wkrótce wyjść za mąż, jeśli różaniec – pójść do klasztoru, wybranie lalki przepowiadało, że zostanie panną z dzieckiem;
   
• puszczanie na wodę dwóch listków mirtu lub igiełek; symbolizowały one parę (chłopca i dziewczynę), dlatego ich połączenie było pomyślną wróżbą dla młodych;
   
• zrobienie kulek z chleba z umieszczonymi w środku karteczkami z imionami chłopców, karteczka, która wypłynie po wrzuceniu do wody pokaże imię przyszłego narzeczonego;
   
• rozkładanie kości na podłodze przez dziewczęta, a czyją jako pierwszą porwie pies, ta weźmie najwcześniej ślub;
   
• wkładanie przez panny pod poduszkę kartek czystych i z imionami kawalerów, wyciągnięta w dzień św. Andrzeja (oczywiście przy zamkniętych oczach) miała obwieszczać przyszłego męża, pusta kartka to zwiastun staropanieństwa;
   
• wpuszczanie do chaty gąsiora, dziewczyna, do której podejdzie najwcześniej w nadchodzącym roku stanie na ślubnym kobiercu. Gąsiora zastępował czasem chłopiec, któremu zawiązywano oczy;
   
• liczenie sztachet w płocie w zasięgu rozłożonych rąk, parzysta ilość to ślub w nadchodzącym roku;
   
• potrząsanie przez panny na wydaniu w noc św. Andrzeja płotem i wypowiadanie słów: " Św. Andrzeju, kocham cie, pomóż mi wywołać tego, co ja go kocham";
   
• ucinanie gałęzi wiśni lub bzu i sadzenie jej, wierzono, że jeśli gałązka zakwitnie do czasu Świąt Bożego Narodzenia, jej właścicielka w nadchodzącym roku spotka swego ukochanego.

Jędzrzeje odpowiednio ubrani

Często praktykowano zwyczaj przebierania chłopców za tzw. Jędrzejów, ubranych w kożuch na opak i słomiana czapkę. Odwiedzali oni głównie domy, gdzie mieszkały panny na wydaniu płatając rozmaite figle. Wielkim afrontem dla dziewczyny było pominięcie jej chaty. Może i wy urządzicie niezapomniany wieczór Andrzejkowy wzorując się na starych zwyczajach i praktykach związanych z tym dniem" Wspólnie spędzone przez dziewczęta i chłopców wieczory, połączone z miła zabawą i wróżbami to przecież najlepszy sposób na bliższe poznanie się młodych.

Może dowiecie się czegoś ciekawego o swoim partnerze? Może śmiech wywołany odgadywaniem symboliki woskowych figurek, będzie towarzyszył Wam przez długie lata, bo św. Andrzej to przecież jeden z patronów zakochanych? A może sami wymarzycie sobie przyszłe życie, bo interpretacji znaczenia odlanych kształtów jest niezliczona ilość? Potrzeba do tego tylko trochę wyobraźni i dużo poczucia humoru. A mąż dobry i jak malowany- gwarantowany.

Przysłowia:

"Na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja"

"Nie dba o wróżby, kto jest z bożej służby"

"Czego ludziom trzeba, to sobie wywróżą"

"Noc Andrzeja Świętego przyniesie nam narzeczonego"

Napisane na podstawie:

1. Zwyczaje i obrzędy doroczne na Śląsku; Instytut Śląski w Opolu; Opole 1987.,

2. Zespół Redakcyjny pod kierunkiem Juliana Krzyżanowskiego, "Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich", Państwowy Instytut Wydawniczy Warszawa 1972r., tom pierwszy i trzeci.